Йогышлы булмаган авыруларны профилактикалау атналыгы
Хроник йогышлы булмаган авырулар (ХНИЗ) - РФ халкының инвалидлык һәм вакытыннан алда үлүенең төп сәбәбе-70%, шуларның 40% ы вакытыннан алда. ХНИЗГА кан әйләнеше системасы авырулары, яман шешләр, сулыш органнары авырулары һәм шикәр чире керә.ХНИЗ үсешенә керткән өлешнең 50% основ төп 7 куркыныч фактор кертә: тәмәке тарту, алкогольне күп куллану, сәламәт булмаган туклану, симерү , физик активлыкның түбән булуы, кан басымының югары булуы, канда холестеринның югары булуы.
Авыруларны профилактикалау өчен төп киңәшләр:
1. Үз күрсәткечләреңне белергә: кандагы холестерин дәрәҗәсе , кан басымы дәрәҗәсе, кандагы глюкоза дәрәҗәсе, тән массасы индексы,әйләнә-тирәдәгеләре;
2. Даими рәвештә профилактик медицина тикшерүләре һәм диспансеризация узарга;
3. Дөрес туклану:
а) тоз куллануны чикләргә (тәүлегенә 5 г га кадәр – 1 чәй кашыгы өстән башка);
б) җиләк-җимеш һәм яшелчәләр куллануны арттырырга (кимендә 400-500 гр. көнгә-5 порция);
в) организмны клетчатка белән тәэмин итү өчен тоташ бөртекле ашлык, чикләвек(көненә 3-4 әстәгъфир чикләвеге), кузаклылар продуктларын куллануны арттырырга.
г) туенган майлар куллануны киметергә. Рационда организмны политуендырылмаган май кислоталары белән тәэмин итә торган җитәрлек күләмдә үсемлек майлары (тәүлегенә 20-30 г) булырга тиеш (балык атнага кимендә 2 тапкыр, майлы сортлары-сельдь, скумбрия,мойва).;
д) өстәлгән шикәрле продуктларны (татлы газлы эчемлекләр, кибет соклары, татлы ризыклар)куллануны чикләргә
4. Тәмәке һәм алкогольдән баш тартырга.
5.Физик активлыкны сакларга (йөрергә (йөгермәскә!)- Көнгә 5-10 км):
а) өлкәннәргә - атнага кимендә 150 минут уртача интенсивлык дәресләренә яисә атнага кимендә 75 минут югары интенсивлык дәресләренә. Озынлыгы көненә 10 минуттан да ким түгел.
б) анаэроб һәм аэроб йөкләнешләрне чиратлаштырырга (аэроб йөкләнешләр – атнага 5-7 тапкыр, анаэроб йөкләнешләр – атнага 2-3 тапкыр).
ЦОЗиМП халкын гигиена тәрбиясе буенча табиб-Валерия Феоктистова