Диабетка каршы көрәш атналыгы (14 ноябрьдә Бөтендөнья диабетка каршы көрәш көне хөрмәтенә)
2 типтагы шикәр диабеты (СД 2)-организм күзәнәкләренең каннан шикәр (глюкоза) үзләштерү процессы бозылу аркасында килеп чыга торган авыру. Кандагы шикәрнең югары дәрәҗәсе кан әйләнеше бозылуга, нерв һәм иммун системалары патологиясенә китерә.
СД 2 симптомнары акрын үсә. Асылда кеше СД 2 белән еллар буе яши ала һәм бу хакта белмәскә дә мөмкин. Ләкин иртәме-соңмы түбәндәге симптомнар барлыкка килә: сусау;
еш сидек чыгару;
ачлык хисе;
алдан уйламыйча ябыгу;
арыганлык;
томанлы күрү;
акрын төзәлүче җәрәхәтләр;
еш инфекцияләр;
кулларда яки аякларда телсезлек яки чәнчү тойгысы;
тиредә, гадәттә, култык асты иңкүлекләрендә һәм муенда каралу урыннары барлыкка килү.
Профилактика
Кызганычка каршы, шикәр диабетын профилактикалауның үзенчәлекле чаралары юк. Әмма нәселдән килгән хәлдә дә авыру барлыкка килү куркынычын киметү, инде үскән диабет барышын җиңеләйтү, авыр катлаулануларны кисәтү мөмкин.
Артериаль гипертензия, симерү, аз физик активлык, гиперлипидемия булган затларга системалы рәвештә глюкозага толерантлык тесты үткәрергә кирәк (5 елга кимендә бер тапкыр).
Профилактик чаралар үз эченә алырга тиеш:
Тән массасын нормальләштерү, кан глюкозасы дәрәҗәсен контрольдә тоту.
Физик активлыкны арттыру.
Тәмәке һәм алкоголь кулланудан баш тарту.
Моннан чыгып, түбәндә СД 2 профилактикасы буенча киңәшләр китерелгән.
Күбрәк хәрәкәтләнегез. Көн саен ким дигәндә ярты сәгать физик йөкләнеш кирәк (кемгәдер мондый йөкләнеш ашыкмыйча йөрү булачак, ә кемгәдер аэробика, йөзү яки тренажерлар көче җитәчәк).
Үзегезнең авырлыгыгызны даими контрольдә тотыгыз һәм Артык килограммнар барлыкка килгәч, тән массасын нормальләштерү чараларын күрегез.
Артык энергия керүне диета белән көйләгез. Җиңел үзләштерелә торган углеводлар, алкоголь, туенган майлар кертүне киметү.Җиңел үзләштерелә торган углеводлар бакча һәм урман җиләкләрендәге катлаулы углеводлар һәм азык җепселләре белән алыштырылырга тиеш. Җепселле ризыкның шикәр чире үсешен кисәтүе исбатланган.
Үзегезнең туклану рационыгызны яңадан карагыз.
Рациондагы югары калорияле ризыкны, беренче чиратта татлы ризыкларны һәм майлы ризыкларны киметегез. Шулай ук фаст-фудтан, какланган ризыклардан, консервланган продуктлардан сакланыгыз. Соя, консервантлар, буяулар булган продуктларны куллануны минимумга төшерегез.
Туклануның нигезен яшелчә һәм җиләк-җимешләр (тәүлегенә 400 г), әче сөт продуктлары, балык һәм диңгез продуктлары, тавыкның ак ите тәшкил итәргә тиеш. Ак икмәк урынына тулы бөртекле ипи, ак дөге урынына көрән дөге, каты сортлы бодайдан ясалган макарон ризыклары кулланыгыз.
Гарвард университеты тикшеренүе күрсәткәнчә, пешкән солы ярмасының бер порциясен атнага 2-4 тапкыр ашау 2 типтагы шикәр диабеты үсеше куркынычын 16% ка киметә. Солы боткасының бер порциясе атнага 5-6 тапкыр куркынычны 39% ка киметә.
Күбрәк су, яшел чәй эчегез (эчелә торган сыеклыкның гомуми күләме тәүлеккә 1,5 литрдан да ким булмаска тиеш).
Табибка кайчан мөрәҗәгать итәргә кирәк
Әгәр дә сез тапсагыз, табибка мөрәҗәгать итегез:
1.СД 2 нең нинди дә булса симптомнары;
2.кан анализлары буенча глюкоза дәрәҗәсенең артуы.
Ач карынга канда шикәр нормасы 3,3 ммоль/л – 5,5 ммоль/л тәшкил итә, ашаганнан соң 2 сәгатьтән 7,8 ммоль/лдан артмаска тиеш.
«ЗЦРБ» ДАССОның ЦОЗиМП халыкны гигиена тәрбиясе буенча табиб-Валерия Феоктистова